Hình ảnh những ngôi nhà xây dựng trên đất nông nghiệp ở phường Tân Tạo, quận Bình Tân, TP.HCM đã được tháo dỡ. ( Ảnh N.X)

Một nguyên nhân khác là quy trình cấp phép phức tạp, rườm rà và thiếu minh bạch. Điều này khiến nhiều người dân và doanh nghiệp gặp khó khăn, chọn cách xây dựng không phép để tiết kiệm thời gian và chi phí. Bên cạnh đó, lợi ích kinh tế ngắn hạn cũng là động lực thúc đẩy nhiều chủ đầu tư bất chấp quy định pháp luật và an toàn xây dựng, dẫn đến những thiệt hại lớn về kinh tế và xã hội.

Các quy hoạch chậm triển khai hoặc không phù hợp với thực tế cũng góp phần không nhỏ vào tình trạng này. Khi quy hoạch không kịp thời hoặc không hợp lý, người dân mất kiên nhẫn và lựa chọn xây dựng không phép để đáp ứng nhu cầu của mình.

Hậu quả của tình trạng xây dựng không phép rất nghiêm trọng. Trước hết, nó gây ảnh hưởng trực tiếp đến quy hoạch đô thị, gây ra sự lộn xộn, mất trật tự và mỹ quan đô thị. Điều này tiềm ẩn nhiều nguy cơ về an toàn cho người dân.

Chất lượng và an toàn của các công trình xây dựng không phép cũng là vấn đề đáng lo ngại. Do không được kiểm tra và giám sát chất lượng, các công trình này dễ xảy ra tai nạn lao động và sự cố công trình, đe dọa tính mạng và sức khỏe của người dân.

Ngoài ra, xây dựng không phép còn gây thiệt hại về kinh tế, làm thất thu thuế và phí từ hoạt động xây dựng hợp pháp. Điều này làm giảm nguồn thu của nhà nước và ảnh hưởng đến ngân sách quốc gia.

Trách nhiệm chính thuộc về các cơ quan quản lý xây dựng, thanh tra xây dựng và chính quyền địa phương. Cơ quan quản lý xây dựng phải đảm bảo quy trình cấp phép minh bạch, công khai, kiểm tra kỹ lưỡng hồ sơ xin phép và xử lý nghiêm sai phạm. Thanh tra xây dựng cần kiểm tra định kỳ, đột xuất, giám sát các công trình xây dựng, phát hiện và xử lý nghiêm các trường hợp xây dựng không phép hoặc sai phép. Chính quyền địa phương cần đưa ra quy định và hướng dẫn cụ thể về quản lý xây dựng, giám sát và kiểm tra công tác quản lý xây dựng tại địa phương.

Giải pháp khắc phục tình trạng này bao gồm nâng cao năng lực quản lý của chính quyền địa phương, cải cách thủ tục cấp phép xây dựng, tuyên truyền nâng cao nhận thức của người dân và khuyến khích sự tham gia của cộng đồng trong giám sát, phát hiện và báo cáo các trường hợp xây dựng không phép. Bằng cách này, Việt Nam có thể từng bước khắc phục tình trạng xây dựng không phép, tạo điều kiện cho một môi trường sống tốt đẹp và bền vững.

Nhiều căn nhà xây không phép trên đất nông nghiệp thuộc quy hoạch công trình công cộng buộc tháo dỡ tại TP.HCM. (Ảnh: N.X)

Một số chuyên gia cho rằng, trách nhiệm chính thuộc về các cơ quan quản lý xây dựng, thanh tra xây dựng và chính quyền địa phương.

Cơ quan quản lý xây dựng: Đảm bảo rằng quy trình cấp phép xây dựng minh bạch và công khai. Kiểm tra kỹ lưỡng hồ sơ xin phép và xử lý nghiêm các trường hợp sai phạm. Nếu thiếu trách nhiệm hoặc vi phạm, họ sẽ bị kỷ luật từ cảnh cáo, khiển trách đến cách chức. Trong trường hợp nghiêm trọng, có thể bị đình chỉ công tác và truy cứu trách nhiệm hình sự.

Thanh tra xây dựng: Kiểm tra định kỳ và đột xuất để giám sát công trình xây dựng. Nếu không hoàn thành nhiệm vụ và để xảy ra vi phạm, họ sẽ bị kỷ luật từ cảnh cáo, khiển trách đến cách chức. Trong trường hợp gây ra hậu quả nghiêm trọng, thanh tra xây dựng có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Chính quyền địa phương: Đưa ra quy định và hướng dẫn cụ thể về quản lý xây dựng. Giám sát, kiểm tra công tác quản lý xây dựng tại địa phương. Nếu không quản lý hiệu quả, để xảy ra tình trạng xây dựng không phép kéo dài, họ sẽ phải chịu trách nhiệm trước cấp trên và người dân. Các hình thức xử lý có thể bao gồm phê bình, kỷ luật và thậm chí xem xét trách nhiệm hình sự nếu có dấu hiệu bao che, tiếp tay cho vi phạm.

Đảm bảo rằng các biện pháp này được thực hiện nghiêm túc giúp ngăn chặn tình trạng xây dựng không phép và tạo ra một môi trường xây dựng minh bạch, công bằng và phát triển bền vững.